گروه سنی یکی از فاکتورهایی است که در زمان خرید کتاب برای کودک خود باید به آن توجه کرد. در این مقاله قصد داریم در ارتباط با درجه بندی سنی مختص کودکان و نوجوانان نکات مهمی به شما ارائه دهیم.
درجه بندی سنی کتاب چیست؟
کتاب هایی که مخاطب آن‌ها کودکان و نوجوانان هستند بر اساس رده‌ی سنی به پنج گروه تقسیم می‌شوند. ملاک تقسیم بندی براساس نوع مطلب، حجم کتاب، تصاویر موجود در کتاب و غیره می‌باشد. این درجه بندی سنی که از سمت سازمان پرورش فکری ارائه می‌شوند عبارتند از: الف، ب، ج، د، ه.
همین حروف الفبا که شاید به نظر شما ساده به نظر می‌رسند تعیین می‌کند که آیا این کتاب انتخابی مناسب کودک شما هست یا خیر؟ به نوعی در هر رده‌ی سنی تنها یک سری از مطالب برای کودکان قابل فهم و درک است. این مسئله با تعیین نوع گروه سنی مشخص می‌گردد.
تاریخچه‌ای از درجه بندی سنی کتاب ها
چهل الی پنجاه سال پیش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فعالیت خود را در زمینه‌ی آثار مختص کودکان و نوجوانان شروع کرد. این گروه بزرگ تا به الان تنها مرجع علمی تفکیک رده‌های سنی است. تقسیم بندی کتاب‌ها از رده‌ی «الف» تا «ه» از دوران قبل از انقلاب (حدودا دهه چهل و پنجاه) ارائه شده و تا به امروز جایگاه خود را حفظ کرده است. اما ضمن احترام به این انجمن پر تلاش به عقیده‌ی فعالان حوزه‌ی کودک و نوجوان باید تقسیم بندی ارائه گردد که نواقص قبلی را پوشش دهد. کمترین سن لازم برای مطالعه مطالب کتاب معمولا در پشت جلدها درج شدند. این اطلاعات را در جدولی با علامت سبز می‌توانید ببینید.
براساس رده بندی سنی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان این دسته بندی بر اساس طرح زیر ارائه شده است.
درجه بندی سنی «الف»: کودکان قبل از دبستان اما اکثر آثار ارائه شده به بچه‌های چهار الی هفت سال اختصاص دارد. آثاری که برای کودکان بین صفر تا چهار سال ارائه می‌شود بسیار محدودند. این آثار به سه دسته‌ی اصلی «نوزاد»، «نوگام» و «نوباوه» طبقه بندی می‌شوند.
گروه سنی «ب»: مختص کودکان هفت ساله است.
درجه سنی «ج»: به بچه‌های بالای نه سال اشاره دارد.
درجه سنی «د»: با رده‌ی سنی یازده سالگی به بالا
گروه سنی «ه»: با مخاطبین ۱۴ سال به بالا
درجه بندی سنی «الف»، مخصوص کودکان زیر هفت سال
بازه‌ی زمانی نوزادی تا شش سالگی دو بخش از زندگی کودکان را در برمی‌گیرد؛ بخش قبل از فراگیری قدرت تکلم و بخش بعد از آن. در بخش فراگیری قدرت تکلم درک بسیاری از مسائل پیش پا افتاده کمی دشوار است. شکل‌های یک کتاب و نقاشی می‌تواند باعث تعجب آن‌ها شود. زمانی که کودک به سن چهار سالگی رسید درک بعضی از مسائل ساده برای او امکان پذیر است. همچنین قادر است با تصاویر ارتباط بیشتری برقرار کند. چند نمونه از کتاب های درجه بندی سنی الف :
- از این‌ها نمی‌خورم!
- مجموعه قهرمان شنل پوش
- اردکی که آب دوست نداشت
- اتاق دوست داشتنی من
کتاب‌های مناسب درجه بندی سنی ب
کودکانی در بازه‌ی شش سالگی تا هشت سالگی می‌توانند مسائل ساده را تجزیه و تحلیل کنند و به درک روابط علت و معلولی و مسائل منطقی ساده دست یابند. همچنین آن‌ها تقریباً مفهوم روابط انسان‌ها و بعضی از مسائل اجتماعی را بهتر از قبل درک می‌کنند. کودکانی که در این رده‌ی سنی هستند در کمترین زمان می‌توانند یاد بگیرند و مهارت کسب کنند. همین مسئله خیلی از اوقات خانواده‌ها را با چالش مواجه می‌کند. چرا که به علت قدرت حافظه و یادگیری کودک باید کوشید تا انتخاب درستی داشته باشیم. یکی از فعالان حوزه‌ی کودک معتقد است کتاب‌هایی با موضوعات پیرامون تقویت حرکات بدنی، داشتن قهرمان داستانی و همذات‌پنداری با قهرمان داستان، آموزش مستقیم و غیرمستقیم در نقش‌های متعدد، ترغیب به بازی‌های مهارتی، تقویت قوه تخیل و بازی‌های نمایشی و خیمه‌شب‌بازی می‌تواند برای گروه سنی رده‌ی ب مفید باشد.
سال‌های پایانی دوره‌ی ابتدایی و درجه بندی سنی «ج»:
دوره‌ی که بچه‌ها به درک بالاتری از مسائل انتزاعی می‌رسند بازه‌ی نه تا یازده سالگی است. درک مسائلی مثل صلح، بخشش، عشق و دوست داشتن از این دوران آغاز می‌شود. چیزی که کمک می‌کند که این ویژگی‌ها در بچه‌ها تکامل بیشتری پیدا کند داستان‌های کوتاه مربوطه است. نکاتی که شورای کتاب کودک برای بچه‌های نه تا یازده ساله در نظر گرفته توجه به بازی‌های ساختنی و اکتشافی، حس رقابت‌جویی، ترویج و معرفی بازهای گروهی، بیدارکننده ذوق کودک، آموزش رفتارهای اخلاق‌مدار یا تربیت اجتماعی، و تعلیم مفاهیم با رعایت اصول و قوانین می‌باشد. اگر کودک شما در این گروه سنی است پیشنهاد می‌کنیم کتاب‌هایی انتخاب کنید که فرزند شما را درگیر روابط اجتماعی کند.
شروع دوره‌ی نوجوانی با درجه بندی سنی «د»:
اوایل دوره‌ی راهنمایی یا سن ده تا یازده سالگی همراه با شروع تغییرات جسمی و روحی است. از اهمیت و حساسیت این دوران نباید غفلت ورزید. در این دوره باید کتاب‌هایی در اولویت قرار بگیرند که آن‌ها را راهنمایی کند، بتوانند از رفتارها و عادت‌های خوب الگو بگیرند و به حس کنجکاوی آن‌ها پاسخ بدهد. بنابراین پیشنهاد ما کتاب‌هایی است که قهرمان اصلی داستان نوجوان فعال، کنجکاو باشد.
گروه سنی «ه»
دوره‌ی ۱۲ تا ۱۶ سالگی که همراه بلوغ فکری و جسمی است؛ نوجوان با حجم سنگینی از تغییرات مواجه می‌شود. این مسئله کمی چالش برانگیز است. بنابراین کتاب‌های حماسی، زندگی نامه افراد موفق و مبارز‌ه‌های تاریخی می‌توانند مخاطب اصلی شان نوجوانان باشند.
در این دوران نوجوان باید شخصیت خود را بیابند، مفاهیمی از جمله ظلم و عدالت و احکام دینی را درک کنند. با ارائه‌ی مطالب مفید می‌توان کمک کرد تا این برهه را با آرامش و موفقیت طی کنند.
طبقه بندی جدیدی که اخیرا ارائه شده
دسته بندی جدید ارائه شده با پوشش دهی نواقص قبلی صرفا کمترین سن لازم برای مطالعه‌ی کتاب را ارائه کرده و سقف هر بازه مشخص نشده.
«۰+ «نوزاد
«2+ «نوگام
«4+» نوباوه
«7+» نوخوان
«9+» نونهال
«12+»نونگاه
«15+»نوجوان
«اولیای تربیتی، مربیان و پژوهش‌گران» نام‌گذاری شده.
در پایان
در این مقاله شما را با تقسیم بندی کتاب‌ها بر اساس بازه سن کودکان و نوجوانان آشنا کردیم. توصیه می‌کنیم کتاب‌ها را با توجه به سن فرزند خود تهیه کنید تا از مطالعه‌ی آن‌ها لذت ببرند. اردیبهشت بوک در خدمت شما عزیزان است تا بهترین آثار را به شما معرفی کند.
